Döşeme Nedir, Döşeme Tipleri ve Çeşitleri

Döşeme iki boyutlu düzlemsel eleman olarak kabul edilir, kalınlığı diğer iki boyutlara göre oldukça düşük taşıyıcı yapı elemanıdır. Döşemelerin esas görevleri düşey yükleri karşılaması ve bu düşey yükleri mesnetlendiği kolonlara, kirişlere ve perde duvarlara aktarır. Döşemeler kendi düzlemlerine ve yüklerini dik olarak üzerine gelen hareketli yükleri taşıyarak kirişler vasıtası ile mesnetlendiği kolon ve perde duvar gibi taşıyıcılara aktarılmaktadır.

Döşemeler üzerinde her türlü işlevin görüldüğü önemli elemanlardır. Döşemelerin ana işlevlerinden bir tanesi, üzerine gelen yükleri oturduğu taşıyıcı elemanlara sağlıklı bir şekilde iletmek, diğeri ise üzerinde yer alan işlevlere uygun zemin oluşturmasıdır. Bu nedenle döşemeler, bir taşıyıcı, bir de kaplama bölümlerinden oluşmaktadır.

Üzerlerinde hareketli yükün çok fazla değişiklik göstermesi ve bunun hesaplanmasında güçlükler düşünülerek kural olarak yüklerin döşeme üzerine düzgün olarak etkidiği varsayılmaktadır. Döşemelerin geçtikleri açıklar maruz kaldıkları yük miktarlarına göre farklılık gösterir. Küçük açıklıkların geçilmesi için döşeme tipleri ve daha basit sistemler kullanılırken büyük açıklıkların geçilmesinde komplike sistemler ve döşeme tipleri kullanılır.

Döşemelerin kendi düzlemleri içerisinde etkilere karşı rijit olduğu varsayılmaktadır ve düzlem içi şekil değiştirmeleri ihmal edilmektedir. Bu durumda depremlerden dolayı oluşacak yatay yüklerin düşey taşıyıcı elemanlara iletilmesi döşemelerin yatay rijitliğine bağlı olur. Betonarme hesaplarda boşluksuz döşemelerin şekil değiştirmediği rijit diyafram olarak davrandığı ve kendi düzlemi için rijit yer değiştirdiği kabul edilir. Yeterli kalınlıklarda boşluksuz döşemenin kendi düzlemi içerisinde iki yönde yatay yer değiştirme uy, ux ve düşey eksen etrafındaki dönme θz olmak üzere 3 hareketi bulunmaktadır. Yapının depreme maruz kalması durumunda döşemelerde de şekil değiştirmeler olur ancak diğer taşıyıcı elemanlara (kolon, perde) göre çok azdır. Döşemeler çalışma prensipleri ve mesnetlenme özelliklere göre kirişsiz plak döşemeler, kirişli plak döşemeler, dişli döşemeler olarak sınıflandırılır. Döşeme terimi kirişsiz ve kirişli döşemelerde sadece döşeme plağı, dişli döşemelerde ise dişler ile birlikte döşeme plağını ifade eder.

Döşeme Tipleri – Döşeme Çeşitleri

Döşemeler aşağıdaki şekilde sınıflandırılabilir.

Konum ve İşlevlerine Göre Döşeme Çeşitleri

• Dış ve iç döşemeler,
• Zemine oturmayan ve oturan döşemeler,
• Altları açık ya da ısıtılmayan döşemeler,
• Düşük döşemeler,
• Yükseltilmiş döşemeler,

Malzemelerine Göre Döşeme Çeşitleri

• Ahşap döşemeler,
• Betonarme döşemeler,
• Taş döşemeler,
• Çelik döşemeler,
• Karma döşemeler (Tuğla, taş, ahşap, çelik, beton)

Uygulama Yöntemlerine Göre Döşemeler

• Yerinde dökülen döşemeler
• Betonarme döşemeler
• Betonarme + dolgu malzemeli döşemeler (asmolen döşeme, gazbeton)
• Karma döşemeler (Tuğla, taş, ahşap, çelik, beton)
• Yerinde uygulanan döşemeler (Ahşap ya da çelik kirişli)
• Montaj döşemeler
• Döşeme panoları
• Düz panolar (gazbeton, betonarme, metal trapez levha)
• Kendinden kirişli panolar (betonarme)
• Döşeme kiriş ve panoları
• Döşeme kiriş ve dolgu elemanları (çelik, beton, pişmiş toprak)

Yük Aktarma Sistemine Göre Döşeme Çeşitleri

• Dişli Döşemeler
• Kirişli Plak Döşemeler
• Kirişsiz Döşemeler

Ülkemizde en çok kullanılan döşeme tipi betonarme döşemelerdir. Bunun sebebi, betonarme iskelet yapı sistemlerinin tercih edilmesi ve bununla birlikte yığma yapılarda da bu tip döşemelerin daha sağlam olduğudur. Oysa taşıyıcı duvarları doğru örülmüş bir yığma yapıda depremlerde oluşacak yanal kuvvetlere yine taşıyıcı duvarlara direnç göstereceğinden dolayı yoğunluğu betonarmeninkinden daha düşük olan ahşap döşemeler daha uygun olabilmektedir.

Döşemelerin İşlevleri

Taşıyıcılık

Döşemelerin taşıyıcılığı, geçtikleri alanların büyüklüğüne ve bu alanların üzerine gelen yükün miktarına göre farklılık göstermektedir. Basit betonarme ahşap veya plak döşemelerle geçilebilen konut döşemeleri ile birlikte büyük giriş holleri, toplantı salonları veya konferans gibi alanlar kaset döşemelerle örtülmektedir. Betonarme, mimara geniş alan sunar. Ahşap döşemeler ise ülkemizde bulunan boyutları ile 3.5-4 metrelik uzunlukları geçebilir.

Su Yalıtımı

Döşemelerde su yalıtımı; çatılarda, zemin ile doğrudan ilişkili olduğu yerlerde ve ıslak hacimlerde yapılmalıdır. Her durumda da yalıtım döşemenin kendisinde değil, kaplamalarında ya da çevresinde alınan önlemler ile çözülür. Eğimli çatılarda üzerine kurulan damla, düz çatılarda ise üzerine serilen katmanlar ile döşemenin su yalıtım sağlanır. Zemin ile ilişkili durumlarda kılcal suya karşı grobetonun üstüne rijit yalıtımla, basınçlı su için radye temeller ile özel önlemler alınarak yapılmaktadır. Her iki durumda döşeme ıslanmaktadır. Bu döşemelerin uzun ömürlü olabilmesi için beton harcına katılan maddelerin sudan zarar görmeyen cinsten olmalarına dikkat edilmesi ve gerekirse harca özel katkı maddeleri eklenmesi gerekir.

Isı ve Buhar Denetimi

Özellikle düz çatı döşemelerinde döşeme malzemesinin buhar ve ısı geçirgenliği önem kazanır. Her ne kadar ülkemizde önemsenmese de zemin ile doğrudan ilişkili ve özellikle çıkma ve tüp geçitlerin altları açık döşemelerle altları ısıtılmayan döşemelerde buhar ve ısı akımları mutlaka hesaplanması gerekir.

Ses Denetimi

Binalarda ses denetimlerinin en önem kazandığı yerlerden birisi de döşemelerdir. İnsanların yaptıkları hareketlerin büyük kısmı döşemelerden alt katlara iletilmektedir. Mekan ya da darbe sesi olabilen bu seslerin geçişlerini önlemenin kolay yolu döşemeyi halı ya da bazı plastikler gibi ses emici malzemeler ile kaplanmasıdır. Ses seviyesinin yüksek olduğu ve denetiminin önem kazandığı yerlerde yüzer döşeme ismi verilen döşeme sistemi kullanılmaktadır. Yüzer döşemenin esası, esas taşıyıcı döşemeye ikincil bir döşemenin titreşim ve ses yutucu bir malzemeyle bohçalanarak oturtulmasıdır. Bu teknik, betonarmenin yanında çelik ve ahşap döşemelerde uygulanmaktadır.